Woordenlijst

Chatten

Chatten betekent kletsen. Bij chatten wissel je tekstberichtjes uit met één of meerdere online contacten. Het lijkt net of je een geschreven gesprek met elkaar hebt. Chatten kan tegenwoordig op allerlei manieren zoals via chatsites, social media of in games. Je kunt ook foto’s of andere bestanden naar elkaar versturen.

Datalek

We spreken van een datalek wanneer persoonlijke gegevens, zoals bijvoorbeeld adresgegevens of inloggegevens (wachtwoorden), in handen vallen van iemand die er geen toegang toe zou mogen hebben. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als een organisatie de persoonsgegevens van haar klanten niet goed beveiligd heeft. De gegevens kunnen dan in handen komen van een zogenoemde hacker. Een datalek is dus een gevolg van een beveiligingsprobleem.

Daten

Een date is een afspraakje met iemand hebben of maken. Een gevolg van een date kan een relatie of vriendschap zijn, maar soms is het doel van daten ook alleen seks. Tegenwoordig ontmoeten veel mensen elkaar via datingapps zoals Tinder of Happn. Voor mensen met een handicap of verstandelijke beperking zijn er speciale datingapps zoals Capido en ABCDate.

Direct messenger

Een direct messenger is een berichtendienst. Direct messages zijn berichten die alleen gezien kunnen worden door degene aan wie je het bericht verzendt. Privéberichten dus. Denk bijvoorbeeld aan WhatsApp of de direct messenger op Instagram en Facebook. Soms kun je naast tekstberichten ook spraakberichten opnemen en versturen.

E-health

Bij e-health wordt gebruikgemaakt van informatie- en communicatietechnologieën, zoals bijvoorbeeld internet, om de gezondheidszorg te ondersteunen en verbeteren. E-health zorgt ervoor dat patiënten en artsen makkelijk met elkaar kunnen communiceren. Zo kun je bijvoorbeeld eenvoudiger en sneller bij je uitslag of informatie van de arts komen.

Voorbeelden van e-health zijn: het online doorgeven van waarden en testresultaten aan patiënten, videogesprekken met de arts, en een zorgrobot of een app die je beweging bijhoudt.

Filterbubbel

De filterbubbel is het verschijnsel waarbij websites en zoekmachines (bijvoorbeeld Google) hun resultaten afstemmen op wat jij eerder online hebt gezocht.

Gamen

Gamen is het spelen van een spel op een computer, spelcomputer, tablet of telefoon. Gamen gebeurt vaak via internet.

Geldezel

Een geldezel is iemand die zijn of haar bankrekening laat gebruiken om bedragen van criminelen naar iemand anders over te maken of geld wit te wassen. Geldezels zijn vaak via social media zoals Facebook of via vacatures benaderd en overgehaald om mee te werken.

Grooming

Je spreekt van grooming als volwassenen online contact zoeken met minderjarigen met als doel ze seksueel te misbruiken. Dit wordt ook wel digitaal kinderlokken genoemd.

Hacking

Hacken is het inbreken in een (beveiligd) computersysteem. Bij hacking of phishing neemt een persoon of computerprogramma de controle over van een apparaat, een socialmedia-account of bankrekening. Een ander kan de beschikking krijgen over jouw gegevens doordat je inloggegevens laat slingeren (of die deelt), doordat je een onveilig wachtwoord gebruikt of doordat een website of organisatie onveilig is omgegaan met je gegevens waardoor deze zijn vrijgekomen.

Daarnaast kan het gebeuren doordat je per ongeluk hebt geklikt op een onveilige link in een e-mail, tekstbericht of op een website. Dit noem je phishing. Let daarom altijd goed op als je op een link klikt.

Hashtag

Een hashtag is een woord met daarvoor een hekje (#). Je gebruikt een hashtag vaak op socialmediaplatformen zoals Instagram of Twitter om trefwoorden in een bericht te markeren, zodat ze makkelijker teruggevonden kunnen worden.

Lootboxes

Lootboxes zijn gokelementen die game-ontwikkelaars hebben toegevoegd aan games. Het zijn een soort digitale schatkistjes, waarvan je vooraf niet precies weet wat erin zit. Vanwege dit gokelement zijn lootboxes sinds een paar jaar verbonden aan strengere wetgeving. Zo mag de inhoud niet verhandelbaar of leeg zijn. Je moet ook ongeveer een idee kunnen hebben wat er in de lootbox zit.

Vaak zitten er in lootboxes bijvoorbeeld:

cosmetische upgrades (skins) van gamekarakters, voertuigen of wapens;
acties voor gamekarakters zoals dansjes, gebaren of spreuken;
virtuele sprays of stickers die spelers in de gamewereld kunnen gebruiken;
ervaringspunten, waardoor een karakter of auto sneller een hoger niveau bereikt;
wapens, speelkaarten, bouwmiddelen of voertuigen die in de game te gebruiken zijn.

Loverboy

Een loverboy (of girl) is iemand die kwetsbare mensen gebruikt voor seks en zo geld aan hen wil verdienen. De loverboy gaat vaak een relatie aan met iemand door veel aandacht of complimentjes te geven en cadeautjes te kopen (ook wel: lovebombing). De loverboy wekt daardoor vertrouwen op bij het slachtoffer en zorgt dat hij of zij afhankelijk wordt. Veel slachtoffers worden zo van hun familie en vrienden losgeweekt.

Uiteindelijk vraagt de loverboy steeds meer gunsten van het slachtoffer, zoals geld, seksuele handelingen of het hebben van seks met ‘vrienden’. De loverboy verdient daar geld aan. Zo wordt het slachtoffer onbewust en ongewild een sekswerker. Het is vaak heel lastig om uit deze situatie te komen of om hulp te vragen.

Monkey

Monkey is een app die willekeurig mensen koppelt aan andere gebruikers voor een kort videogesprek van 15 seconden. Het is ook mogelijk om langer met iemand te videobellen of met meerdere gebruikers tegelijkertijd te chatten. Er zijn richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat elke gebruiker een veilige en positieve ervaring heeft met de app. Zo moet je bijvoorbeeld ouder dan 18 jaar zijn om de app te kunnen gebruiken en is het mogelijk om mensen te blokkeren als je merkt dat zij tegen deze regels ingaan.

Multimediastation

Bij een multimediastation krijgen jonge mensen met een licht verstandelijke beperking of afstand tot de arbeidsmarkt de kans aan de slag te gaan met hun talent. Denk bijvoorbeeld aan rappen, schrijven, tekenen, fotograferen, filmpjes monteren of muziek maken. Een multimediastation is vaak een vorm van dagbesteding bij een zorgorganisatie en heeft de kennis en de apparatuur om mensen te helpen bij het vormgeven van hun idee.

Omegle

Omegle is een gratis chatwebsite waar je met onbekenden kunt kletsen via tekst of video. Je blijft anoniem en hoeft geen account aan te maken. Je wordt gekoppeld aan een willekeurige gebruiker of aan iemand met dezelfde interesses en kunt dan een privégesprek voeren. Om Omegle te kunnen gebruiken dien je minimaal 13 jaar oud te zijn. Het is belangrijk om in de gaten te houden met wie je chat en nooit je persoonlijke gegevens te delen.

Phishing

We spreken van phishing als criminelen een e-mail naar je verzenden om inloggegevens, creditcardinformatie, pincodes of andere persoonlijke gegevens van jou proberen te achterhalen. Phishing betekent letterlijk ‘hengelen’.

Deze e-mails zien er vaak heel betrouwbaar uit, omdat de criminelen je bank, creditcardmaatschappij of een andere betrouwbare instantie als afzender vermeld. In het bericht staat bijvoorbeeld dat de bank je gegevens wil controleren vanwege een update of dat je rekening is geblokkeerd. Soms wordt er ook vermeld dat je een prijs hebt gewonnen. Om deze reden ben je snel geneigd om op de link in de e-mail te klikken of er op te reageren. Doe dit nooit. Een bank of andere betrouwbare instantie zal nooit per e-mail om je persoonlijke gegevens vragen.

Praatcomputer

Een praatcomputer is een apparaat dat ervoor zorgt dat tekst of afbeeldingen uitgesproken worden. Het kan heel handig zijn voor mensen die lastig kunnen praten. Dit apparaat zorgt er dan voor dat iemand bijvoorbeeld weer kan telefoneren. In sommige gevallen is het ook mogelijk om vooraf je eigen stem op te nemen, waardoor het nog echter lijkt. De mogelijkheden zijn per persoon en apparaat verschillend.

Schermtijd

Schermtijd is de hoeveelheid tijd die je doorbrengt achter een beeldscherm, zoals de televisie, computer, tablet of smartphone. In verband met de lichamelijke en mentale gezondheid, zijn er adviezen over hoeveel schermtijd per dag ongeveer wenselijk is. Er zijn verschillende apps om die schermtijd bij te houden.

Toch is er geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wat te veel schermtijd is. De hoeveelheid uren achter het beeldscherm zijn niet altijd de beste indicator dat er iets aan de hand is. Kijk liever of die tijd ten koste gaat van andere belangrijke levensgebieden, zoals: slapen, eten, sporten, zelfverzorging, sociale contacten en eventueel school, werk of andere activiteiten. En of het gamen of appen concrete problemen veroorzaakt, zoals rugpijn, hoofdpijn of last van de ogen. Of misschien zelfs grensoverschrijdend gedrag of agressie.

Sexting

Met sexting, zoals het heet wanneer mensen elkaar naaktbeelden sturen, is in principe niets mis. Het past bij de seksuele ontwikkeling en daar hoort online experimenteren bij. Het risico is wel dat de beelden verder gedeeld worden en online belanden. Dan kan het uitmonden in shame sexting waarbij het slachtoffer bijvoorbeeld wordt uitgescholden of buitengesloten door een hele groep. Dit kan leiden tot pesten, schaamte en ernstige psychische problemen. Het gebeurt regelmatig dat jongeren een seksueel getint bericht doorsturen of online zetten. Degene die zo’n bericht doorstuurt, pleegt een strafbaar feit en dat kan een strafblad opleveren. Verspreiders denken daar vaak niet aan.

Shame sexting

We spreken van shame sexting als seksueel getinte afbeeldingen in verkeerde handen terechtkomen en ongewild verspreid worden. De beelden worden doorgestuurd uit bijvoorbeeld wraak of na een ruzie. Dit kan grote gevolgen hebben voor het slachtoffer. Degene die zo’n bericht doorstuurt, pleegt een strafbaar feit en dat kan een strafblad opleveren.

Shoppen

Shoppen betekent het bezoeken van (online) winkels om rond te kijken en dingen te kopen.

Snap Map

Snap Map is een functie binnen Snapchat voor gebruikers om hun locaties met elkaar te delen. De locatie wordt niet alleen gedeeld als je een Snap (foto) maakt, maar ook wanneer je de app opent. Het is mogelijk om je locatie uit te zetten, zodat je deze niet automatisch deelt met gebruikers.

Snapchat

Snapchat is een app voor de mobiele telefoon waarmee je foto's, tekst, tekeningen en korte video's kunt versturen. Je kunt een filter toevoegen aan de foto of video, en zelf bepalen hoe lang die zichtbaar is. Dat kan tussen de 1-10 seconden zijn, maar het is ook mogelijk om berichten te versturen zonder tijdslimiet.

TikTok

TikTok is een app waarmee korte muziekvideo's gemaakt en gedeeld kunnen worden. De filmpjes kunnen van 3 tot 30 seconden duren, maar het is ook mogelijk om video’s van 3 minuten te maken. Populaire filmpjes zijn: mensen die dansen, zingen of playbacken. Het is belangrijk om goed op de privacy-instellingen te letten, zodat je de app veilig kunt gebruiken.

Victim blaming

We spreken van victim blaming als het slachtoffer de schuld krijgt. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij iemand die seksueel geweld heeft meegemaakt en daarvan zelf de schuld krijgt. De nadruk ligt bij victim blaming op het gedrag van het slachtoffer in plaats van op het aanpakken van de dader. Het gaat vaak om opmerkingen zoals:

Wie trapt daar dan ook in?!
Ben je ‘s nachts in je eentje over straat gaan lopen?
Wie trekt er dan zulke uitdagende kleding aan?
Wees blij dat het niet erger is!

Slachtoffers gaan zich door victim blaming nog meer schamen en durven er uit angst voor meer opmerkingen niet meer over te praten. Op deze manier is diegene eigenlijk dubbel slachtoffer.

Virtual reality

Virtual Reality (VR) is een techniek die ervoor zorgt dat het lijkt alsof je in een andere digitale wereld bent. Het is een denkbeeldige wereld. Om in deze wereld te komen dien je een speciale bril op te zetten. De bril bevat een beeldscherm en sluit je zicht op de buitenwereld af. Het is dan mogelijk om in de wereld te bewegen. Met sommige VR-systemen kun je ook je handen zien en dingen oppakken. In dat geval hou je een soort afstandsbediening vast of trek je speciale handschoenen aan.

Voice-chat

Een voice-chat is een communicatiemiddel via internet. Mensen kunnen gratis naar landen (bijna) overal ter wereld bellen, via een computer of telefoon met een internetverbinding. Een bekend voice-chatprogramma is Skype, maar er bestaan ook veel andere programma’s waarmee je via internet kunt bellen. Dit is bijvoorbeeld in bepaalde games mogelijk.

Webbased

Webbased betekent webgebaseerd en daarmee wordt een groep van programma’s bedoeld die via het internet werken. De gebruiker hoeft dus geen programma op een computer te installeren, maar kan via internet gelijk gebruikmaken van het programma. Een voorbeeld van een webgebaseerd programma is een e-mailprogramma, zoals Hotmail of Gmail. Microsoft Office Outlook is bijvoorbeeld geen webgebaseerd e-mailprogramma, omdat je hiervoor een programma op je computer kunt installeren.

Whatsapp

Xbox

De Xbox is een spelcomputer van Microsoft waarop je veel verschillende dingen kunt doen, zoals gamen en het kijken van films.

Woordenlijst

Mis je een begrip in deze woordenlijst?