Jason (24) kan niet zonder zijn telefoon

Kijk gedurende de dag naar de cliënt. Hoe vaak en op welke momenten is die met de telefoon bezig? Hoe intensief is dat? Heeft cliënt bijvoorbeeld ook nog oog voor wat er om hem heen gebeurt? Wat zie je in het gedrag als hij de telefoon niet kan gebruiken? Gaat de aandacht dan toch nog uit naar wat hij mogelijk mist? Het geeft je een eerste indruk over welke rol de telefoon in het leven van de cliënt inneemt en wat dat met hem doet.

Realiseer je dat de aantrekkingskracht van de telefoon en social media enorm is. Het bevat verslavende elementen die voor iedereen lastig te herkennen en te weerstaan zijn. Dat geldt voor cliënten al helemaal. Dit vraagt om zelfregulatie en daarbij hebben cliënten echt jouw hulp nodig. Zet voor jezelf op een rijtje wat de positieve en negatieve aspecten van het telefoongebruik voor de cliënt zijn. Wat brengt het scrollen en het contact met anderen? Maar ook: wat vraagt dat van de cliënt en kan hij dat aan? Heeft het invloed op de gezondheid en het welzijn? Zit het dagelijkse bezigheden in de weg? Je hebt een compleet beeld nodig om de begeleiding te kunnen richten op wat nodig is. Zeker als de positieve aspecten voor de cliënt zwaarder wegen dan de negatieve.

De kans is groot dat de cliënt geen last ervaart van het gebruik van de telefoon, terwijl jij wel ziet dat het een negatief effect heeft op de dagelijkse bezigheden, de gezondheid en het welzijn. Als dat het geval is, zul je in de begeleiding duidelijk moeten maken wat niet goed voor hem is, vóórdat je daarover afspraken kunt maken. Inventariseer daarom: hoe zit dit bij de cliënt? Voor welke argumenten zal hij gevoelig zijn? Welke alternatieve activiteiten kun je bieden? Met name deze laatste is belangrijk als je afspraken wilt maken over minder telefoongebruik.

Voer het gesprek om een compleet beeld te krijgen van wat de cliënt met de telefoon doet en of hij daar last van ervaart. Zo krijg je inzicht óf en waar er begeleiding bij nodig is. De praktijk geeft daarvoor al mooie aanknopingspunten: ‘Ik merk dat je ’s morgens nog zo moe bent, slaap je wel lekker?’ Of: ‘Ik zie dat je in ons gesprek steeds met je telefoon bezig bent.’ Of: ‘Je vertelde me dat er online ook wel eens ruzie is.’ Je kunt ook de onderstaande vragen gebruiken om het gesprek te starten, vraag door op de antwoorden: 

• Welke apps heb jij allemaal op je telefoon? Wat doe je ermee?
• Van welke app word jij blij?
• Welke apps zou je echt niet willen missen?
• Wat voel je als je niet op je telefoon kunt? Wanneer is dat?
• Kun je je telefoon makkelijk wegleggen als je moet slapen?
• Kun je goed naar anderen luisteren als je op je telefoon zit?
• Wat voel je als je iemand iets wil vertellen terwijl die bezig is met de telefoon?
• Welke dingen vind je leuk om te doen waar je geen telefoon bij nodig hebt?
• Op welke manier maakt de telefoon jou gelukkig? 
• Maakt de telefoon jou ook weleens ongelukkig of verdrietig?

In het gesprek ontstaan er haakjes om vanuit een positieve insteek samen met de cliënt afspraken te maken over de telefoon en social media: wat helpt jou om gezond te blijven en lekker in je vel te blijven zitten? Wat zou je daar aan kunnen doen? 

TIP: Het is leuk om dat op een speelse en onderzoekende manier te doen. Er zijn verschillende spellen en websites met vragen, informatie, tips en filmpjes met uitleg. De praatplaten van Mediajungle bijvoorbeeld of Steffie.nl. 

Maak heldere afspraken die een duidelijke structuur bieden. Wanneer gebruik je wel of geen telefoon bijvoorbeeld. ‘Niet tijdens het werk, maar wel in de pauze.’ ‘Niet tijdens het eten aan tafel, maar wel als iedereen klaar is.’ ‘Niet mee naar bed als je gaat slapen.’ Denk ook samen na over: ‘Wat als het niet lukt?’

Je kunt de telefoon niet verbieden en je kunt afspraken ook niet opleggen. Maar als het nodig is om de cliënt te behoeden voor onveilige situaties kun je zeker maatregelen nemen. Zolang ze maar goed onderbouwd en vastgelegd zijn.

Er zijn een aantal dingen die je meteen samen met de cliënt kunt doen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Het verwijderen van apps die hij niet gebruikt.
• Het uitzetten van meldingen van apps.
• Het instellen van een tijdslimiet en/of focusmodus.
• Het instellen van de helderheid van het scherm.
• Het instellen van een bedtijdstand (zwart/wit weergave van het scherm).
• Gezamenlijke uitdagingen aangaan (lukt het jou en mij om…).

Maak samen een overzicht van de afspraken en neem ze op in het zorgplan zodat je regelmatig met cliënt kunt stilstaan bij hoe het nu gaat en kunt bespreken of er nog iets nodig is.