Woordenlijst

Achteraf betalen

In webshops is het mogelijk om achteraf te betalen. Je ontvangt dan eerst je bestelling voordat je hoeft te betalen. Vaak wordt deze optie aangeduidt met 'betaal later'. Klarna en Afterpay zijn betaaldiensten die in Nederland het meeste worden gebruikt.

Afterpay

Afterpay is een betaaldienst waarmee je bestellingen achteraf (na levering) kunt betalen.

Bedreigen

Wat kun je doen als een cliënt bedreigd wordt?

Realiseer je dat een bedreiging via social media net zo veel indruk kan maken als een fysieke bedreiging. Misschien zelfs wel meer, als diegene die bedreigt anoniem is en alles van jou weet.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet. In hoeverre voelt deze zich bedreigd en wat voor impact heeft dat?
Ga het gesprek aan en vraag door, zo krijg je zicht op de situatie. Gaat het om een bekende van cliënt? Wat is er precies gebeurd en gezegd? Vraag of de cliënt het kan laten zien.
Is diegene die bedreigt een bekende van cliënt en van jou? Bespreek dan met collega’s te ondernemen stappen. Hanteer daarbij de uitgangspunten van het protocol ‘omgaan met agressie en geweld’.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Maak met cliënt de afspraak om niet te reageren op nieuwe berichten, maar dit te melden bij jou of een collega.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Informeer collega’s en familie over de vervolgstappen en begeleid de cliënt.

Wat is grensoverschrijdend? Help cliënten bewust worden dat je niet zomaar alles online kunt zeggen. Je kunt er anderen mee kwetsen en sommige dingen zijn zelfs strafbaar. Zoals iemand bedreigen. Op steffie.nl staat een uitleg en wat je kunt doen om voor jezelf op te komen.

Buienradar

Buienradar is een app of website waar je de weersverwachtingen voor de komende uren kunt bekijken. Het wordt meestal gebruikt om te kijken of het op korte termijn gaat regenen.

Cancellen

Een oproep via sociale media om als straf iemand niet meer te accepteren in de groep en/of niet meer serieus te nemen. Vaak worden bekende mensen gecanceld, nadat ze iets hebben gedaan wat massaal wordt afgekeurd.

Catfish

Wat kun je doen bij vermoedens dat dit speelt?

Neem je onderbuikgevoel serieus, maar wees voorzichtig met een te snel oordeel en te snel handelen. Realiseer je dat de cliënt geen risico’s ziet en waarde hecht aan de online vriendschap.
Ga het gesprek aan om aan te geven waar zorg en twijfel zit. Bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat jullie een fijn contact hebben, maar ik maak ook zorgen. Ik wil niet dat je slachtoffer wordt.’
Bespreek wat een catfish is en stel voor om samen te kijken of je erachter kunt komen of dat misschien van toepassing is. Stel bijvoorbeeld voor om eens een keer te videobellen of de vriend(in) uit te nodigen om langs te komen.
Heeft de persoon om geld gevraagd of expliciete foto’s? Overweeg contact met de politie voor advies.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Maak afspraken en begeleid de client bij de vervolgstappen.

Challenges

Wat kun je doen?

Bekijk welke online challenges er momenteel populair zijn op vpngids.nl
Bespreek met de client of deze aan challenges meedoet of mee zou willen doen. Vraag door uit nieuwsgierigheid en zonder oordeel. Sommige challenges zijn onschuldig vermaak, terwijl andere challenges levensgevaarlijk kunnen zijn.
Leg aan de client uit wat groepsdruk precies is, en hoe je nee kunt zeggen.
Bekijk meer tips over online challenges op Mediawijsheid.nl

Chatten

Chatten betekent kletsen. Bij chatten wissel je tekstberichtjes uit met één of meerdere online contacten. Het lijkt net of je een geschreven gesprek met elkaar hebt. Chatten kan tegenwoordig op allerlei manieren zoals via chatsites, social media of in games. Je kunt ook foto’s of andere bestanden naar elkaar versturen.

Cyberpesten

Wat kun je doen als een cliënt online gepest wordt?

Realiseer je dat online pesten veel impact kan hebben. Anders dan bij fysiek pesten kunnen kwetsende berichten je altijd bereiken en weet je soms niet wie het op jou gemunt heeft. Dat voelt extra onveilig.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet. In hoeverre voelt deze zich gekwetst en wat voor impact heeft dat?
Ga het gesprek aan en vraag door, zo krijg je zicht op de situatie. Weet de cliënt wie pest? Wat is er precies gebeurd en gezegd? Vraag of de cliënt het kan laten zien.
Is diegene die pest een bekende van cliënt en van jou? Bespreek dan met collega’s te ondernemen stappen zoals je dat ook zou doen bij fysiek pestgedrag.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Maak met cliënt de afspraak om niet te reageren op nieuwe pestberichten, maar dit te melden bij jou of een collega.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Informeer collega’s en familie over de vervolgstappen en begeleid de cliënt.

Datalek

We spreken van een datalek wanneer persoonlijke gegevens, zoals bijvoorbeeld adresgegevens of inloggegevens (wachtwoorden), in handen vallen van iemand die er geen toegang toe zou mogen hebben. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als een organisatie de persoonsgegevens van haar klanten niet goed beveiligd heeft. De gegevens kunnen dan in handen komen van een zogenoemde hacker. Een datalek is dus een gevolg van een beveiligingsprobleem.

Daten

Wat kun je doen?

Daten is een leuke bezigheid waar op zichzelf niks mis mee is. Ga daarom op een neutrale manier het gesprek aan met de cliënt. Vraag om meer zicht te krijgen op de inhoud van het contact bijvoorbeeld hoe ze elkaar hebben leren kennen en hoe dat was. Is het contact alleen online of zijn er ook offline afspraakjes?
Help de cliënt om de eigen grenzen helder te krijgen, en hoe ze die kunnen communiceren in het contact met hun date. Kijk op steffie.nl voor uitleg en tips over online flirten en sexting.
Ken de signalen van grooming of loverboy-problematiek, en bespreek die met de client. Wanneer nodig neem je contact op met het interne meldpunt.
Bespreek met cliënt wat je wel en niet zomaar online deelt, zoals foto’s of filmpjes, of adres, telefoonnummer of bankgegevens.

In het stappenplan bij de praktijksituatie Verliefd! vind je meer tips.

Deepfake

Een technologie die met inzet van kunstmatige intelligentie (deep learning) beeld en geluid manipuleert. Hiermee kun je in een video iemand iets laten zeggen of doen, zonder dat degene dat ooit gezegd of gedaan heeft. Wanneer de technologie wordt ingezet om nepnieuws te maken heet dit deepfake news.

Desinformatie

Wat kun je doen?

Verdiep je in het verschil tussen betrouwbare informatie en desinformatie zodat je dit kunt bespreken met de client.
Lees meer over hoe je de client kan helpen omgaan met desinformatie.
Heeft de cliënt online iets gezien of gelezen wat indruk heeft gemaakt? Ga in het gesprek op zoek naar wat de impact is en of daarin wat nodig is. Vragen die je kunt stellen: Waar vond je dit bericht? Wil je er meer over vertellen? Wat vind je er zelf van? Hoe kunnen we erachter komen of dit waar of niet waar is?
Gebruik spelletjes en video’s om bewustzijn te creëren, bijvoorbeeld de Super Fake Safari.
Kijk samen naar de informatie op Steffie.nl

Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Wat is waar?!

DigiD

DigiD is een soort digitaal paspoort: jouw persoonlijke, unieke account, gekoppeld aan je persoonsgegevens. Om gebruik te maken van digitale overheidsdiensten heb je vaak een DigiD-account nodig.

Direct messenger

Een direct messenger is een berichtendienst. Direct messages zijn berichten die alleen gezien kunnen worden door degene aan wie je het bericht verzendt. Privéberichten dus. Denk bijvoorbeeld aan WhatsApp of de direct messenger op Instagram en Facebook. Soms kun je naast tekstberichten ook spraakberichten opnemen en versturen.

Doxing

Wat kun je doen als iemand de gegevens van een cliënt online heeft gezet?

Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en wat deze aan steun nodig heeft.
Ga het gesprek aan om zicht te krijgen op de situatie. Welke gegevens staan er online? Waar worden deze gedeeld? Wat is het doel (bijvoorbeeld exposen, pesten, intimideren, dreigen) Wie kunnen de informatie zien? Welke gevolgen kan dat hebben? Vraag de cliënt om het je te laten zien.
Heeft de cliënt een idee wie het gedaan zou kunnen hebben? Is dit een bekende van de cliënt en van jou? Bespreek dan met collega’s te ondernemen stappen. Hanteer daarbij de uitgangspunten van het protocol ‘omgaan met agressie en geweld’.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.

Doxing kan iedereen overkomen. Bespreek met cliënten wat je wel en niet online deelt, zoals foto’s of filmpjes, of adres, telefoonnummer of bankgegevens

E-health

Bij e-health wordt gebruikgemaakt van informatie- en communicatietechnologieën, zoals bijvoorbeeld internet, om de gezondheidszorg te ondersteunen en verbeteren. E-health zorgt ervoor dat patiënten en artsen makkelijk met elkaar kunnen communiceren. Zo kun je bijvoorbeeld eenvoudiger en sneller bij je uitslag of informatie van de arts komen.

Voorbeelden van e-health zijn: het online doorgeven van waarden en testresultaten aan patiënten, videogesprekken met de arts, en een zorgrobot of een app die je beweging bijhoudt.

Emoticons

De kleine afbeeldingen we gebruiken tijdens het chatten via bijvoorbeeld Whatsapp of Facebook worden emoticons genoemd. Voorbeelden zijn emojis en smiley’s. De afbeeldingen representeren vooral emoties.

Esports

eSports is het online competitief gamen. Gamers nemen het individueel of in teamverband tegen elkaar op in een wedstrijd. Denk hierbij aan games als World of Warcraft en FIFA. Iedereen kan live meekijken via streams. Het streamen van wedstrijden gebeurt voornamelijk via platforms als Twitch, YouTube en Facebook.

FIFA

FIFA is een populaire voetbalvideogame-serie, waarin spelers teams kunnen samenstellen en besturen om virtuele voetbalwedstrijden te spelen. De game is gebasseerd op bekende competities, clubs en spelers in het wereldvoetbal. Ieder jaar komt er een nieuwe versie uit van de game en de game is zowel offline als online te spelen.

Facebook

Facebook is een sociaal mediaplatform met veel mogelijkheden. Je kan foto's, video's en teksten delen over wat je bezig houdt, nieuwe vrienden maken en contact houden met bekenden over de hele wereld.

Filterbubbel

De filterbubbel is het verschijnsel waarbij websites en zoekmachines (bijvoorbeeld Google) hun resultaten afstemmen op wat jij eerder online hebt gezocht.

Gamen

Gamen is het spelen van een spel op een computer, spelcomputer, tablet of telefoon. Gamen gebeurt vaak via internet.

Geldezel

Wat kun je doen als een cliënt slachtoffer is geworden?

Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en wat deze nodig heeft. Is de cliënt zich ervan bewust?
Ga het gesprek aan en vraag door om zicht te krijgen op de situatie. Vraag bijvoorbeeld door wie de cliënt benaderd is en hoe dat is gegaan. Om hoeveel geld gaat het en welke afspraken zijn gemaakt om het geld van de rekening af te halen? Heeft de cliënt whatsappjes of chatberichten, vraag dan deze te zien.
Verzamel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische uitleg hoe je dat kunt doen.
Doe direct aangifte bij de politie.
Breng de bank op de hoogte zodat rekening, pas en pincode geblokkeerd kunnen worden.

Wat je preventief kunt doen:

Voer het gesprek met cliënten over wat een geldezel is en maak afspraken hoe je kunt voorkomen slachtoffer te worden. Bijvoorbeeld nooit je bankpas, pincode of bankgegevens aan anderen geven. Meer informatie en tips op de website van de Politie
Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Opgelicht!.

Grooming

Wat kun je doen?

Verdiep je in de signalen van grooming zodat je ze herkent.
Vermoed je dat een client mogelijk slachtoffer is van grooming? Maak onderscheid tussen onderbuikgevoel en feiten die je ziet en hoort. Meld het bij collega’s en eventueel het meldpunt.
Ga in gesprek met de cliënt om meer zicht te krijgen of jouw vermoeden juist is. Houd er rekening mee dat de client waarschijnlijk op een roze wolk zit en jouw zorgen niet zal willen zien. Voer het gesprek dus vanuit de verbinding en zonder oordeel. Vraag bijvoorbeeld hoe het contact is ontstaan, hoe de cliënt het ervaart en of ze ook al eens gevideochat hebben.
Check of de online vriend(in) open staat voor contact. Stel bijvoorbeeld voor om eens kennis te maken in de videochat. Of nodig uit om op de koffie op de groep te komen of mee te eten. Houd deze het contact af en zijn er smoesjes, dan kun je daar in het gesprek met cliënt verder mee.
Verzamel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische uitleg hoe je dat kunt doen.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.

Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Verliefd!

Haatzaaien

Wat kun je doen?

Realiseer je dat er online geen rem is op wat je typt, doet en zegt. Veel mensen zeggen online van alles zonder zich al te druk te maken dat dit anderen kan raken. Groepsdynamiek speelt ook een rol bij het voelen van verantwoordelijkheid; ‘iedereen zegt het toch?’
Help cliënten bewust worden dat je niet zomaar alles online kunt zeggen. Je kunt er anderen mee kwetsen en sommige dingen zijn zelfs strafbaar. Haatzaaien is verboden en valt niet onder de vrijheid van meningsuiting.
Is een cliënt onder de indruk van een online bericht, ga dan het gesprek aan en focus op welke steun er nodig is. Je kunt samen met de cliënt de volgende acties ondernemen om het bericht te laten verwijderen:

Blokkeer het account dat haatzaaiende berichten verspreid
Rapporteer het account bij het social media platform
Meld het op https://meld.onlinediscriminatie.nl/

Is diegene die de haatzaaiende berichten plaatst een bekende van de cliënt? Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies en eventuele aangifte.
Verzamel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische uitleg hoe je dat kunt doen.

Hacking

Wat kun je doen?

Verdiep je in hacking zodat je weet wat het is.
Bespreek wat je wel en niet online deelt, zoals foto’s of filmpjes, of adres, telefoonnummer of bankgegevens.
Bespreek hoe je veilig omgaat met gegevens en wachtwoorden en neem maatregelen. Kies bijvoorbeeld een veilig wachtwoord en stel een tweetrapsverificatie in voor whatsapp en social media apps. Bekijk samen de hoofdstukken Veilig Internetten van het programma Klik en Tik.
Let op gedragssignalen van de cliënt om erachter te komen of die het slachtoffer is van hacking. Denk aan boosheid naar de computer, klagen over ‘losgeld’, of niet meer kunnen inloggen.
Ga het gesprek aan en vraag door, zo kom je samen verder. Vraag bijvoorbeeld of de cliënt ergens tegenaan loopt op de laptop en of de client het wil laten zien.
Is het account van de cliënt gehackt? Verander dan de wachtwoorden en waarschuw contacten om niet te klikken op links die ze vanuit het gehackte account ontvangen.
Is er sprake van fraude? Neem dan contact op met de politie voor het doen van aangifte.

Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Opgelicht!

Hashtag

Een hashtag is een woord met daarvoor een hekje (#). Je gebruikt een hashtag vaak op socialmediaplatformen zoals Instagram of Twitter om trefwoorden in een bericht te markeren, zodat ze makkelijker teruggevonden kunnen worden.

Homofobie

Anders met mensen omgaan omdat zij een andere seksuele voorkeur hebben dan jij.

In-game aankopen

Wat kun je doen?

Games bevatten vaak sluikse verdienmodellen, gokelementen en verleidelijke mechanismes om ongemerkt steeds meer geld uit te geven. Onderzoek en bekijk samen met de cliënt hoe dit bij deze game werkt.
Geld uitgeven aan een hobby is normaal, bespreek samen met de cliënt wat een goed bedrag is en waaraan die te besteden.
Breng in kaart hoe en hoeveel de client uitgeeft. Gaat dit via de bankpas? De telefoon? Hoeveel per maand?
Maak afspraken en geef de client probeerruimte.
Besluiten jullie om in-app aankopen te blokkeren? Dat kan. Lees hier hoe je dat kunt doen.

Intimideren

Wat kun je doen?

Realiseer je dat intimidatie via social media net zo veel indruk kan maken als wanneer dat fysiek gebeurt. Misschien zelfs wel meer als diegene die intimideert anoniem is.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet. In hoeverre voelt deze zich geïntimideerd en wat voor impact heeft dat?
Ga het gesprek aan en vraag door, zo krijg je zicht op de situatie. Gaat het om een bekende van cliënt? Wat is er precies gebeurd en gezegd? Vraag of de cliënt het kan laten zien.
Onderzoek om welke vorm van intimideren het gaat (bijvoorbeeld pesten, bedreigen, doxing).
Is diegene die intimideert een bekende van de cliënt en van jou? Bespreek dan met collega’s te ondernemen stappen. Hanteer daarbij de uitgangspunten van het protocol ‘omgaan met agressie en geweld’.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Maak met cliënt de afspraak om niet te reageren op nieuwe berichten, maar dit te melden bij jou of een collega.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Informeer collega’s en familie over de vervolgstappen en begeleid de cliënt.

Klarna

Klarna is een betaaldienst waarmee je bestellingen achteraf (na levering) kunt betalen.

Livestreamen

Livestreamen of 'live gaan' is het rechtstreeks filmen en uitzenden van een gebeurtenis. Een livestream wordt dus niet bewerkt en alles wat er gebeurt is direct als online video te zien. Via veel sociale media kun je livestreamen zoals: YouTube, Facebook, Instagram of TikTok.

Live gaan, kan door het directe contact met kijkers snel escaleren en intense emoties opleveren. Denk aan een overweldigende hoeveelheid opmerkingen, of bijvoorbeeld ongepaste of gemene commentaren. Soms worden deze bewust gemaakt om reactie van de cliënt uit te lokken; het is eigenlijk pesten op afstand met publiek dat via schermpjes meekijkt.

Lootboxes

Wat kun je doen?

Games bevatten vaak sluikse verdienmodellen, gokelementen en verleidelijke mechanismes om ongemerkt steeds meer geld uit te geven. Een lootbox is daar een voorbeeld van. Onderzoek en bekijk samen met de cliënt wat er via in-app aankopen gekocht kan worden.
Geld uitgeven aan een hobby is normaal, bespreek samen met de cliënt wat een goed bedrag is en waaraan die te besteden.
Breng in kaart hoe en hoeveel de client uitgeeft. Gaat dit via de bankpas? De telefoon? Hoeveel per maand?
Maak afspraken en geef de client probeerruimte.
Besluiten jullie om in-app aankopen te blokkeren? Dat kan. Lees hier hoe je dat kunt doen.

Loverboy

Wat kun je doen?

Verdiep je in de signalen van een loverboy, zodat je deze herkent en het risico kan inschatten. Op Kennispleingehandicaptensector.nl vind je verschillende hulpmiddelen, zoals de 11VB Signaleringstool.
Vermoed je dat de cliënt slachtoffer is van een loverboy, neem dan contact op met het meldpunt van je organisatie.
Als je het gesprek aangaat, blijf dan open, nieuwsgierig en neutraal, aangezien de loverboy op isolatie stuurt. Vraag bijvoorbeeld om wie het gaat, hoe lang ze elkaar al kennen en waar ze elkaar voor het eerst spraken.
Check of de online vriend(in) open staat voor contact. Stel bijvoorbeeld voor om eens kennis te maken in de videochat. Of nodig uit om op de koffie op de groep te komen of mee te eten. Houd deze het contact af en zijn er smoesjes, dan kun je daar in het gesprek met cliënt verder mee.
Zet samen de feiten op een rijtje.
Verzamel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische uitleg hoe je dat kunt doen.
Overweeg melding van de situatie bij de politie voor advies en hulp.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.

In het stappenplan bij de praktijksituatie Verliefd! vind je meer informatie en tips.

Monkey

Monkey is een app die willekeurig mensen koppelt aan andere gebruikers voor een kort videogesprek van 15 seconden. Het is ook mogelijk om langer met iemand te videobellen of met meerdere gebruikers tegelijkertijd te chatten. Er zijn richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat elke gebruiker een veilige en positieve ervaring heeft met de app. Zo moet je bijvoorbeeld ouder dan 18 jaar zijn om de app te kunnen gebruiken en is het mogelijk om mensen te blokkeren als je merkt dat zij tegen deze regels ingaan.

Multi-factor authenticatie

Door het instellen van Multi-factor authenticatie (MFA) voeg je een extra beveiligingslaag toe aan je WhatsApp, e-mailaccount of de apps waar je gebruik van maakt. Je moet dan naast je wachtwoord ook nog iets anders doen om toegang tot je account of gegevens te krijgen. Manieren van tweestapsverificatie zijn bijvoorbeeld het gebruik van een authenticatie-app, gezichtsherkenning of het ontvangen van een code per sms.

Andere woorden die gebruikt worden voor deze vorm van beveiligen zijn Twee-staps-beveiliging, 2-factor-authenticatie (2FA) of tweestapsverificatie.

Multimediastation

Bij een multimediastation krijgen jonge mensen met een licht verstandelijke beperking of afstand tot de arbeidsmarkt de kans aan de slag te gaan met hun talent. Denk bijvoorbeeld aan rappen, schrijven, tekenen, fotograferen, filmpjes monteren of muziek maken. Een multimediastation is vaak een vorm van dagbesteding bij een zorgorganisatie en heeft de kennis en de apparatuur om mensen te helpen bij het vormgeven van hun idee.

Notificatie

Notificatie is een ander woord voor melding. Apps versturen deze meldingen om je te laten weten dat er een nieuw bericht is ontvangen, er belangrijk nieuws is of een andere activiteit voor je klaar staat. Notificaties kunnen erg afleiden en zijn vaak ook bedoeld om ervoor te zorgen dat je de app weer opent. Bedenk goed welke meldingen je wel en niet wil ontvangen en zet ze uit via de instellingen van je smartphone. Heel even geen meldingen? Dan kun je de telefoon ook op vliegtuigstand zetten.

Online gamen

Het spelen van een game via internet. Doordat je met andere – vaak onbekende – gamers speelt, is dit een grotere uitdaging en geeft het meer plezier dan spelen tegen een (spel)computer. Bekende online games zijn: Candy Crush, Hay day en Fortnite.

Oplader

Elektronische aparaten zoals tablets, laptops en telefoons moet je opladen. Dit doe je met een oplader. Deze opladers kunnen oververhit raken als je ze verkeerd gebruikt en zijn dan brandgevaarlijk. Leg daarom je telefoon tijdens het opladen nooit onder een kussen, een matras of in de volle zon en gebruik altijd de originele oplader. Is je telefoon klaar met opladen? Haal dan de oplader uit het stopcontact.

PEGI

PEGI geeft informatie over wat er in een game gebeurd, en wat het leeftijdsadvies is. De PEGI leeftijd zegt iets over de geschiktheid van een game voor kinderen van een bepaalde leeftijd. Het gaat dus niet over hoe moeilijk een spel is. Ook geeft PEGI informatie of de game geweld, grof taalgebruik, angstige beelden, gokken, seks, drugs, discriminatie of in-game aankopen bevat.

Phishing

Wat kun je doen?

Verdiep je in phishing zodat je weet wat het is.
Bespreek wat je wel en niet online deelt, zoals foto’s of filmpjes, of adres, telefoonnummer of bankgegevens.
Bespreek hoe je veilig omgaat met gegevens en wachtwoorden en neem maatregelen. Kies bijvoorbeeld een veilig wachtwoord en stel een tweetrapsverificatie in voor whatsapp en social media apps. Bekijk samen de hoofdstukken Veilig Internetten van het programma Klik en Tik.
Let op gedragssignalen van de client om erachter te komen of die het slachtoffer is van phishing. Denk aan boosheid naar de computer, klagen over ‘losgeld’, of niet meer kunnen inloggen.
Ga het gesprek aan en vraag door, zo kom je samen verder. Vraag bijvoorbeeld of de client ergens tegenaan loopt op de laptop en of de client het wil laten zien.
Is het account van de cliënt gehackt? Verander dan de wachtwoorden en waarschuw contacten om niet te klikken op links die ze vanuit het gehackte account ontvangen.
Is er sprake van fraude? Neem dan contact op met de politie voor het doen van aangifte.

Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Opgelicht!

Phubbing

Wat kun je doen?

Observeer het gedrag van de client om te bekijken of er sprake is van phubbing.
Bespreek je observaties en leg uit wat phubbing is, stel vragen en praat erover. Vraag bijvoorbeeld hoe de client de aandacht goed kan verdelen tussen verschillende activiteiten zoals de telefoon en een gesprek. Een vraag kan ook zijn: ‘Stel dat iemand me iets wil vertellen en ik kijk de hele tijd op mijn telefoon, wat zou die persoon dan denken?
Evalueer samen hoeveel schermtijd past bij de client en hoe die zich hieraan kan houden, maak eventueel afspraken.
Lees het artikel Hoeveel schermtijd is gezond? Kijk naar je client!

In het stappenplan bij de praktijksituatie Altijd Online vind je meer informatie en tips.

Praatcomputer

Een praatcomputer is een apparaat dat ervoor zorgt dat tekst of afbeeldingen uitgesproken worden. Het kan heel handig zijn voor mensen die lastig kunnen praten. Dit apparaat zorgt er dan voor dat iemand bijvoorbeeld weer kan telefoneren. In sommige gevallen is het ook mogelijk om vooraf je eigen stem op te nemen, waardoor het nog echter lijkt. De mogelijkheden zijn per persoon en apparaat verschillend.

Push-bericht

Push-berichten zijn een ander woord voor notificaties of meldingen. Apps versturen deze meldingen om je te laten weten dat er een nieuw bericht is ontvangen, er belangrijk nieuws is of een andere activiteit voor je klaar staat. Push-berichten kunnen erg afleiden en zijn vaak ook bedoeld om ervoor te zorgen dat je de app weer opent. Bedenk goed welke meldingen je wel en niet wil ontvangen en zet ze uit via de instellingen van je smartphone. Heel even geen meldingen? Dan kun je de telefoon ook op vliegtuigstand zetten.

Racisme

Anders met mensen omgaan omdat zij een andere huidskleur en/of afkomst hebben dan jij.

Schermtijd

Schermtijd is de hoeveelheid tijd die je doorbrengt achter een beeldscherm, zoals de televisie, computer, tablet of smartphone. In verband met de lichamelijke en mentale gezondheid, zijn er adviezen over hoeveel schermtijd per dag ongeveer wenselijk is. Er zijn verschillende apps om die schermtijd bij te houden.

Toch is er geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wat te veel schermtijd is. De hoeveelheid uren achter het beeldscherm zijn niet altijd de beste indicator dat er iets aan de hand is. Kijk liever of die tijd ten koste gaat van andere belangrijke levensgebieden, zoals: slapen, eten, sporten, zelfverzorging, sociale contacten en eventueel school, werk of andere activiteiten. En of het gamen of appen concrete problemen veroorzaakt, zoals rugpijn, hoofdpijn of last van de ogen. Of misschien zelfs grensoverschrijdend gedrag of agressie.

Seksisme

Anders met mensen omgaan omdat zij man of vrouw zijn.

Sexting

Wat kun je doen?

Sexting past bij een seksuele ontwikkeling zolang het plaatsvindt binnen een gelijkwaardige relatie, beide partijen het willen en er op geen enkele manier sprake is van dwang.
Ken de signalen van grooming of loverboy-problematiek.
Ga op een neutrale manier het gesprek aan over vriendschap, seksualiteit en online flirten. Probeer zicht te krijgen of het om een gezonde relatie gaat, of dat er sprake is van bijvoorbeeld dwang. Hoe lang kennen ze elkaar? Hoe hebben ze elkaar ontmoet? Hoe is het contact? Wordt er online geflirt? Kijk daarbij ook naar de behoeften van de cliënt. Maken de behoeften online kwetsbaar? Kun je deze anders vervullen?

Help de cliënt om grenzen helder te krijgen. Wanneer stuur je iemand een naaktfoto van jezelf? Wat doe je als je er eentje ontvangt en dat vervelend vind? Wat doe je als iemand je om een naaktfoto vraagt en je wilt dat niet? Kijk op steffie.nl voor uitleg en tips over online flirten. Je kunt ook samen met de cliënt met Steffie chatten over online flirten.
Zijn er signalen van grensoverschrijdend gedrag? Heb je vermoeden van grooming of loverboy problematiek? Neem dan contact op met het interne meldpunt voor overleg en een inschatting van de situatie van wat nodig is.

Kijk voor meer info en tips bij de praktijksituatie Verliefd!

Sextortion

Dit is een vorm van chantage en afpersing. Iemand dreigt met het online zetten van jouw naaktbeelden en/of deze te versturen aan vrienden en familie. Om dit te voorkomen moet je doen wat er gezegd wordt. Vaak is dat geld betalen. Maar het kan ook zijn dat er gevraagd wordt om meer naaktfoto’s en filmpjes sturen. Of om voor de webcam seksuele handelingen te verrichten of ergens naartoe te komen voor fysieke seks.

Wat kun je doen?

Let op gedragssignalen van de client. Als iemand hem onder druk zet, is dan is het heel waarschijnlijk dat de cliënt bang is en zich mogelijk ook schaamt. Hij bevindt zich in een situatie waar hij zelf geen uitweg ziet. Dat kan zich op verschillende manieren uiten; stil, boos, agressief, verdrietig. De drempel om erover te vertellen is hoog. De vraag hoe het gaat en of er misschien iets online gebeurd is, helpt die drempel te verlagen.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en daarin van jou nodig heeft. Benoem dat het ontzettend dapper en knap is dat hij het jou vertelt zodat je kunt helpen.
Ga het gesprek aan, blijf neutraal en stel vragen om zicht te krijgen op de situatie. Via welke app verloopt het contact met de afperser? Wat wil deze van de cliënt? Hoe lang loopt het contact al? Kent de cliënt de afperser misschien? Hoe zijn ze in contact gekomen? Vraag of je de berichten mag lezen die de afperser heeft gestuurd. (Stel de cliënt gerust dat het niet nodig is om de beelden te zien).
Maak melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies over de te ondernemen acties, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Informeer collega’s en familie over de ondernomen acties en de vervolgstappen. Hoe ziet de nazorg voor de cliënt eruit? Wat is nodig om de kans op herhaling te verkleinen?
Neem in het zorgplan ‘online weerbaarheid’ op zodat je daar regelmatig aandacht aan kunt besteden. Met het spel Mediajungle kun je dit spelenderwijs doen.

Shame sexting

Wat kun je doen?

Let op gedragssignalen van de client. Als er ongewild seksueel getinte beelden rondgestuurd worden, schaamt de client zich mogelijk en vertelt er niet vanzelf over. De vraag hoe het gaat en of er misschien iets online gebeurd is, kan de drempel verlagen om erover te vertellen.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en daarin van jou nodig heeft.
Ga het gesprek aan, blijf neutraal en stel vragen om zicht te krijgen op de situatie. Gaat het om seksueel getinte beelden? Via welke app zijn de beelden verspreid? Zijn deze door iedereen te zien? Wie heeft de beelden verspreid (aan wie heeft de cliënt de beelden gestuurd of met wie heeft de cliënt de beelden gemaakt?) Vraag niet of de cliënt je de beelden wil laten zien.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Verspreid de client zelf de beelden? Dat is grensoverschrijdend gedrag. Neem contact op met het interne meldpunt voor overleg en een inschatting van de situatie van wat nodig is. Een te ondernemen actie is in ieder geval om de cliënt duidelijk te maken dat het veel schade kan veroorzaken voor diegene op de foto en dat het strafbaar is. Je kunt er een taakstraf, boete of zelfs gevangenisstraf voor krijgen. De informatie op steffie.nl over online flirten kan daarbij helpen.
Zijn de beelden ook gezien door andere cliënten? Check of dat van invloed is op onderlinge relaties en de sfeer in de groep. Is sociale veiligheid in het gedrang? Onderneem actie om dat te herstellen.

Shaming

Wat kun je doen?

Realiseer je dat nare, kwetsende, haatvolle opmerkingen op social media veel impact kunnen hebben. Niet alleen de woorden zelf, maar ook de bevestigende likes en opmerkingen van anderen daarop.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet. In hoeverre is de cliënt geraakt door de opmerkingen die online gedaan zijn en wat heeft die nodig?
Ga het gesprek aan en vraag door, zo krijg je zicht op de situatie. Gaat het om een bekende van cliënt? Wat is er precies gebeurd en gezegd? Vraag of de cliënt het kan laten zien.
Is diegene die de kwetsende opmerkingen maakt een bekende van de cliënt en van jou? Bespreek dan met collega’s te ondernemen stappen. Hanteer daarbij de uitgangspunten van het protocol ‘omgaan met agressie en geweld’.
Verzamel eventueel bewijsmateriaal, zoals screenshots. Op www.internetsporen.nl vind je praktische tips hoe je dat kunt doen.
Maak met cliënt de afspraak om niet te reageren op nieuwe berichten, maar dit te melden bij jou of een collega.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Informeer collega’s en familie over de vervolgstappen en begeleid de cliënt.

Shoppen

Shoppen betekent het bezoeken van (online) winkels om rond te kijken en dingen te kopen.

Snap Map

Snap Map is een functie binnen Snapchat voor gebruikers om hun locaties met elkaar te delen. De locatie wordt niet alleen gedeeld als je een Snap (foto) maakt, maar ook wanneer je de app opent. Het is mogelijk om je locatie uit te zetten, zodat je deze niet automatisch deelt met gebruikers.

Snapchat

Snapchat is een app voor de mobiele telefoon waarmee je foto's, tekst, tekeningen en korte video's kunt versturen. Je kunt een filter toevoegen aan de foto of video, en zelf bepalen hoe lang die zichtbaar is. Dat kan tussen de 1-10 seconden zijn, maar het is ook mogelijk om berichten te versturen zonder tijdslimiet.

TikTok

TikTok is een app waarmee korte, creatieve video's gemaakt en gedeeld kunnen worden. De filmpjes kunnen van 3 tot 30 seconden duren, maar het is ook mogelijk om video’s van 3 minuten te maken. Populaire filmpjes zijn: mensen die dansen, zingen of playbacken. Het is belangrijk om goed op de privacy-instellingen te letten, zodat je de app veilig kunt gebruiken.

Trolling

Wat kun je doen?

Realiseer je dat de opmerkingen die trollen plaatsen bewust geplaatst zijn om reacties uit te lokken, maar niet per se gericht zijn op de cliënt zoals dat bijvoorbeeld met shaming of intimideren het geval is. Trollen zijn vaak onbekenden die vooral reacties van andere volgers willen uitlokken.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet. In hoeverre is de cliënt geraakt door de opmerkingen die online gedaan zijn en wat heeft die nodig?
Ga het gesprek aan en vraag door, zo kom je samen verder. Vraag bijvoorbeeld wat er gezegd is. Vraag of de cliënt het je kan laten zien.
Leg uit dat internettrollen alleen op reacties uit zijn. Het is voor hen een soort wedstrijdje om te kijken wie er boos zullen worden. Als je niet reageert, winnen ze niet. Negeren is dus de allerbeste reactie.
Bespreek mogelijke vervolgstappen: niet reageren en de persoon blokkeren.
Maak afspraken en begeleid de client bij de vervolgstappen.

Twee-staps-beveiliging

Door het instellen van twee-staps-beveiliging voeg je een extra beveiligingslaag toe aan je WhatsApp, e-mailaccount of de apps waar je gebruik van maakt. Je moet dan naast je wachtwoord ook nog iets anders doen om toegang tot je account of gegevens te krijgen. Manieren van tweestapsverificatie zijn bijvoorbeeld het gebruik van een authenticatie-app, gezichtsherkenning of het ontvangen van een code per sms.

Andere woorden die gebruikt worden voor deze vorm van beveiligen zijn zweestapsverificatie, 2-factor-authenticatie (2FA) of Multi-factor authenticatie (MFA).

Tweestapsverificatie

Door het instellen van tweestapsverificatie voeg je een extra beveiligingslaag toe aan je WhatsApp, e-mailaccount of de apps waar je gebruik van maakt. Je moet dan naast je wachtwoord ook nog iets anders doen om toegang tot je account of gegevens te krijgen. Manieren van tweestapsverificatie zijn bijvoorbeeld het gebruik van een authenticatie-app, gezichtsherkenning of het ontvangen van een code per sms.

Andere woorden die gebruikt worden voor deze vorm van beveiligen zijn Twee-staps-beveiliging, 2-factor-authenticatie (2FA) of Multi-factor authenticatie (MFA).

Victim blaming

Wat kun je doen?

Realiseer je dat hoe er over risico’s en incidenten gesproken wordt van invloed is hoe er op slachtoffers gereageerd wordt. De hierboven genoemde voorbeelden worden vaak uit schrik of bezorgdheid gezegd en zijn vaak niet zo bedoeld. Ze dragen echter wel bij aan de meningsvorming van anderen. Wees dus scherp op wat je zelf zegt en wat er gezegd wordt.
Let op gedragssignalen van de client. Als er iets vervelends is gebeurd, kan dat liggen aan de situatie zelf, maar ook aan hoe anderen daarop gereageerd hebben. Als er sprake is van victim blaming, dan kan dat raken aan het schuld- en schaamtegevoel van de cliënt waardoor er een hoge drempel is om erover te praten.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en wat die nodig heeft.
Ga het gesprek aan, blijf neutraal en stel vragen om zicht te krijgen op de situatie. Vraag wat er is gebeurd, wat er is gezegd en of de cliënt het kan laten zien. Afhankelijk van de situatie bespreek je wenselijke acties en maak je afspraken.
Hoor je op de werkvloer victim blaming van een cliënt richting iemand anders, ga dan in gesprek. Maak duidelijk dat wat er gezegd is niet helpend is. Bespreek de situatie en denk samen na over hoe je iemand juist kunt steunen in plaats van de schuld geven.
Leg uit wat victim blaming is en denk samen met client na over hoe je iemand kunt helpen of steunen in plaats van de schuld geven.

Virtual reality

Virtual Reality (VR) is een techniek die ervoor zorgt dat het lijkt alsof je in een andere digitale wereld bent. Het is een denkbeeldige wereld. Om in deze wereld te komen dien je een speciale bril op te zetten. De bril bevat een beeldscherm en sluit je zicht op de buitenwereld af. Het is dan mogelijk om in de wereld te bewegen. Met sommige VR-systemen kun je ook je handen zien en dingen oppakken. In dat geval hou je een soort afstandsbediening vast of trek je speciale handschoenen aan.

Voice-chat

Een voice-chat is een communicatiemiddel via internet. Mensen kunnen gratis naar landen (bijna) overal ter wereld bellen, via een computer of telefoon met een internetverbinding. Een bekend voice-chatprogramma is Skype, maar er bestaan ook veel andere programma’s waarmee je via internet kunt bellen. Dit is bijvoorbeeld in bepaalde games mogelijk.

Vriendschapsverzoek

Om online in contact te blijven kun je een vriendschapsverzoek sturen. Als de ander het verzoek accepteert, kun je elkaars berichten zien en erop reageren. Ook kun je zelf vriendschapsverzoeken ontvangen en accepteren of afwijzen. Wees kritisch met vriendschapsverzoeken; ken je iemand in het echte leven niet, accepteer hem/haar ook niet online.

Webbased

Webbased betekent webgebaseerd en daarmee wordt een groep van programma’s bedoeld die via het internet werken. De gebruiker hoeft dus geen programma op een computer te installeren, maar kan via internet gelijk gebruikmaken van het programma. Een voorbeeld van een webgebaseerd programma is een e-mailprogramma, zoals Hotmail of Gmail. Microsoft Office Outlook is bijvoorbeeld geen webgebaseerd e-mailprogramma, omdat je hiervoor een programma op je computer kunt installeren.

Webshop

Een webshop is een winkel die goederen of diensten verkoopt via internet. Hoewel het mogelijk is dat een online winkel ook gekoppeld is aan een fysieke winkel is dat niet altijd het geval. Het kan moeilijk zijn om de betrouwbaarheid van een webshop te beoordelen. Veiliginternetten.nl geeft aandachtspunten waar je op kunt letten.

WhatsApp

WhatsApp is een app om berichten, foto's en video's te versturen naar familie, vrienden en kennissen.

Wraakporno

Wat kun je doen?

Let op gedragssignalen van de client. Als er ongewild seksueel getinte beelden rondgestuurd worden, schaamt de client zich mogelijk en vertelt er niet uit zichzelf over. De vraag hoe het gaat en of er misschien iets online gebeurd is, kan de drempel verlagen om erover te vertellen.
Focus eerst op wat de situatie met de cliënt doet en daarin van jou nodig heeft.
Ga het gesprek aan, blijf neutraal en stel vragen om zicht te krijgen op de situatie. Gaat het om seksueel getinte beelden? Via welke app zijn de beelden verspreid? Zijn deze door iedereen te zien? Wie heeft de beelden verspreid (aan wie heeft de cliënt de beelden gestuurd of met wie heeft de cliënt de beelden gemaakt?) Vraag niet of de cliënt je de beelden wil laten zien.
Overweeg melding van de situatie bij de vaste contactpersoon van de politie voor advies.
Bespreek mogelijke vervolgstappen, zoals aangifte doen, de persoon blokkeren en/of de persoon rapporteren bij het platform.
Verspreid de client zelf beelden? Dat is grensoverschrijdend gedrag. Neem contact op met het interne meldpunt voor overleg en een inschatting van de situatie van wat nodig is. Een te ondernemen actie is in ieder geval om de cliënt duidelijk te maken dat het veel schade kan veroorzaken voor diegene op de foto en dat het strafbaar is. Je kunt er een taakstraf, boete of zelfs gevangenisstraf voor krijgen. De informatie op steffie.nl over online flirten kan daarbij helpen.
Zijn de beelden ook bekend bij andere cliënten? Check of dat van invloed is op onderlinge relaties en de sfeer in de groep. Is sociale veiligheid in het gedrang? Onderneem actie om dat te herstellen.

Xbox

De Xbox is een spelcomputer van Microsoft waarop je veel verschillende dingen kunt doen, zoals gamen en het kijken van films.

Woordenlijst

Mis je een begrip in deze woordenlijst?